Hierarchia oświetlenia
Projektanci oświetlenia zawsze mówią o "hierarchii" oświetlenia w określonej przestrzeni. Ta hierarchia określa które powierzchnie, obiekty lub obszary powinny być najjaśniejsze, które powinny być wtórne, a które powinny być uzupełnieniem, tłem. Hierarchia oświetlenia w kościele powinna wspierać potrzeby liturgii, stworzyć przestrzeń neutralną oraz uwypuklić elementy architektoniczne.
Oświetlenie powinno być również używane do skupienia uwagi na miejscach szczególnych takich jak ołtarz, ambona czy chór. Ważną funkcją oświetlenia jest wspieranie wizualną kompozycją przestrzeni kultu.
Ponadto oświetlenie jest używane do tworzenia odpowiedniego nastroju do określonej liturgii lub zdarzenia w życiu kościoła. Zasadniczo oświetlenie powinno być stosunkowo jasne i dobrze wyważone, ale istnieje wiele sytuacji, które korzystają z niższych poziomów oświetlenia i nie należy o tym zapominać. Dodatkowo oświetlenie akcentujące powinno wyróżniać szczególne aspekty przestrzeni kościoła, takie jak obrazy, rzeźby, kapliczki czy ciekawe elementy architektoniczne.
Oświetlenie przestrzeni architektonicznej musi posiadać swoją hierarchię, różne techniki oświetleniowe wykorzystane w obrębie tej samej przestrzeni, muszą składać się na spójny efekt końcowy.
W każdym obiekcie sakralnym możemy wyróżnić następujące elementy oświetlenia:
• oświetlenie ogólne
• oświetlenie na potrzeby liturgii
• oznaczenia elementów religijnych
• wyróżnienie elementów architektonicznych
Oczywiście możliwe jest wykorzystanie oświetlenia dla więcej niż jednej z powyższych stref na raz, ale przez większość czasu każda strefa musi być oświetlana oddzielnie przez zestaw opraw rozmieszczonych w określonej przestrzeni kościoła.
Oświetlenie ogólne.
Nawa główna, nawy boczne, transept – to miejsca w których gromadzą się wierni. Oświetlenie powinno tu mieć natężenie, które uczestniczącym we wszystkich rodzajach liturgii umożliwi swobodne czytanie. Najlepiej, jeżeli światło pochodzi z lamp ponad wiernymi, jest skierowane bezpośrednio w dół, jest stosunkowo jasne i jednolite co eliminuje niepotrzebne cienie.
Oświetlenie na potrzeby liturgii.
Uwaga wiernych skoncentrowana jest w najistotniejszym i głównym miejscu w kościele jakim jest prezbiterium z tabernakulum. Ważne jest, aby zapewnić im wyraźnie widzenie kapłana w trakcie liturgii. Prezbiterium z tabernakulum powinno być jasno oświetlone z tego samego kierunku, z którego będzie oglądane przez zgromadzenie. Widzenie rysów twarzy ma bezpośredni wpływ, to jak dobrze ludzie słyszą, więc dobre oświetlenie jest również krokiem w kierunku lepszego zrozumienia. Natężenie oświetlenia zależy od dwóch kryteriów: wielkości kościoła i zastosowanej technologii. Im większa odległość do tylnego rzędu ławek, tym jaśniejsze oświetlenie musi być z przodu prezbiterium. Kapłani często skarżą się, że przednie światła powodują efekt olśnienia i oślepiają ich. Można ten efekt zmniejszyć poprzez umieszczenie ich obu stronach (na lewo i prawo, a nie na wprost) oraz przez wysoki montaż.
Uwypuklenie symboli religijnych.
W obiektach sakralnych mamy do czynienia z dwuwymiarowymi (płaskimi – obrazy, polichromie, malowidła ścienne) i trójwymiarowymi elementami symboliki religijnej (krzyże, rzeźby, ołtarze). Projektanci oświetlenia powinni zawsze konsultować się z przedstawicielami wspólnoty religijnej skupionej wokół kościoła żeby jak najlepiej zrozumieć wagę tych elementów do tej konkretnej wspólnoty. i do jakiego stopnia powinny być wyróżnione wizualnie.
Podświetlanie elementów architektonicznych.
Szczególna architektura kościelna przemawia do wiernych. Elementy zabytkowych kościołów, takie jak: sklepione sufity, łuki, kolumny, malowidła ścienne, organy, chór, ambony wymagają specjalnego oświetlenia w celu lepszej ich prezentacji.
Dobrze zaprojektowane oświetlenie musi być dostosowane do różnych wydarzeń w życiu kościoła. Projektant powinien pamiętać, żeby zapewnić możliwość różnicowania zainstalowanego oświetlenia. Wynika to w potrzeby dostosowania do coniedzielnej mszy świętej, nabożeństw odprawianych w dni powszednie oraz nabożeństw takich jak wielkopostne (Droga Krzyżowa) czy różańcowe.
